Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
RYCZYWÓŁ (woj. wielkopolskie)

Cmentarz żydowski w Ryczywole położony jest w zachodniej części miejscowości, około 100 m na południowy zachód od ul. Szkolnej, w pobliżu hali sportowej, na niewielkim wzniesieniu i zajmuje działkę nr 37 na planie zbliżonym do litery L, o powierzchni 0,38 ha. Data założenia nie jest znana - niewykluczone, że cmentarz powstał około 1735 r., wraz z ukonstytuowaniem się miejscowej gminy wyznaniowej.

Brak potwierdzonych informacji o losach cmentarza podczas drugiej wojny światowej. Można przypuszczać, że w tym okresie rozpoczął się proces jego dewastacji. Po 1945 r. do emigracji w 1964 r. obiektem opiekował się Eryk Kron z Wągrowca, który doprowadził do odbudowy ogrodzenia. Kronikarz Bernard Nogalski napisał: "Po wyzwoleniu z funduszów Żydów w Polsce został zbudowany z cegieł cały nowy parkan, ale cmentarz został bez dozoru i opieki tak, że w 1979 r. z parkanu od strony zachodniej i północnej nie zostało nic oprócz śladów fundamentów. Wszystkie cegły zostały rozkradzione przez rodaków w celu budowlanym". Macewy wykorzystano do prac budowlanych oraz utwardzania placów i podwórzy, między innymi w pobliskim Państwowym Przedsiębiorstwie Gospodarczym i na jednej z posesji przy ul. Czarnkowskiej. W latach 80. XX w. B. Nogalski odnalazł dwie macewy: Jechezkiela syna Joela z Czarnkowa, zmarłego w dn. 11 września 1842 r. oraz Michli córki Icchaka, zmarłej 8 lutego 1832 r. Obie macewy zabezpieczono w Muzeum Kultury Ludowej w Osieku. Przez kolejne dekady cmentarz był pozbawiony nagrobków, porośnięty gęstą roślinnością i częściowo zaśmiecony. Zachowały się fragmenty ceglanego muru.

W sierpniu 2013 r. grupa ryczywolskich społeczników odkopała na terenie dawnego PGR kilka macew. Prace poszukiwawcze kontynuowano w listopadzie 2013 r. Łącznie znaleziono około 70 fragmentów nagrobków, które złożono w budynku dawnego kościoła ewangelickiego.

W 2014 r. Robert Zimny, Krzysztof Bielawski, Łukasz Bentkowski, Marcin Jasiński i Jacek Dereżyński wykonali inwentaryzację 61 odnalezionych macew i ich fragmentów.

W latach 2020-2021 kilkudziesięciu wolontariuszy pod kierownictwem Roberta Zimnego i Jacka Dereżyńskiego, przy wsparciu m.in. sołtyski Anny Jęśko, Urzędu Gminy i miejscowych przedsiębiorców przeprowadziło na cmentarzu prace porządkowe i wykonało lapidarium. Zrekonstruowano fragment muru i filary bramy. W alei cmentarnej w dwóch rzędach ustawiono kilkanaście najlepiej zachowanych macew, a najmniejsze fragmenty nagrobków osadzono w niewielkim murku oraz w zboczu cmentarza. Aleję utwardzono płytami chodnikowymi i wysypano tłuczniem. Zamontowano lampę solarną, granice cmentarza zaznaczono ceglanymi narożnikami. Na murze zainstalowano tablice z informacjami o historii Żydów z Ryczywołu oraz 60 aluminiowych tabliczek z ich nazwiskami. Przy wejściu urządzono Ławkę Eryka Krona. We wsi ustawiono tablice wskazujące drogę do cmentarza. Wydano ulotkę "Śladami ryczywolskich Żydów". Uroczyste odsłonięcie lapidarium odbyło się 5 września 2021 roku.

Właścicielem cmentarza jest Gmina Ryczywół. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków, nie posiada wpisu w rejestrze zabytków nieruchomych województwa wielkopolskiego.

tekst & zdjęcia: K. Bielawski
Współpraca: Robert Zimny, Renata Uszyńska

Cmentarz żydowski w Ryczywole Cmentarz żydowski w Ryczywole Cmentarz żydowski w Ryczywole Cmentarz żydowski w Ryczywole
Dane osobowe odczytane z nagrobków na cmentarzu żydowskim w Ryczywole
Imię
Imię hebrajskie
Nazwisko
Imię ojca
Data urodzenia
Data śmierci
Informacje dodatkowe
Given name
Hebrew given name
Surname
Father's name
Date of birth
Date of death
Additional information
Michla
Icchak
08.02.1832
Jechezkiel
Joel
11.09.1842
Z Czarnkowa
Hanna
Chana
Rafael Salomon
20.07.1883
Nazwisko panieńskie Minden
Sara
Baruth
Roschen
Rajca [?]
Rohrstock
05.10.1892
Żyła 80 lat
Machol Itzig
Michel Icchak
Jena
Salomon
21.04.1830
Zmarł 1 adar
1897
Zm. 09.[.].1897
Rafael Mordechaj [?]
Odczyt drugiego imienia niepewny
Dawid
Dawid
Köln
03.03.1924
Nagrobek rodzinny
Sara
Sara
Köln
Zmarła 26.07.[.]
Pauline
Kohn
02.02.1924
Nazwisko panieńskie Köln
Bluma
Salomon
Ester
Kron
18.06.1878
Arthur
29.03.1884
Zmarł 06.[.]
Rieke
Rot[.]
Z domu Polaje[wer]?, zmarła 20.10.[.].
Salomon
Jehuda
Zmarł 17 kislew 563[.]
Abraham
Awraham
Spitzer
Izrael
10.03.1856
25.05.1919
Leib
Lejb
Rohrstock
21.08.1894
Żył 80 lat
Mayer
Meir
S[.]
31.03.1875
Isidor
Müller
04.05.1927
Dane na podstawie aktu zgonu
Amalie
Müller
25.09.1927
Nazwisko panieńskie Rohrstock
Moritz
Müller
12.10.1916
Upamiętnienie symboliczne, poległ podczas działań wojennych we Flandrii
Abraham
Awraham
Baruth
Ester
Ester
Rohrstock
15.12.1880
Nazwisko panieńskie Spandau
Reisel
Ruschin
13.11.1884
Żyła 64 lata
Abraham
M.
Michells
Prawdopodobnie nazwisko fundatora nagrobka.
Ruschin
1879
01.02.1898
1888
Prawdopodobne nazwisko: Rummelsburg. Żył/a 81 lat. Zm. w 5659 r. (17.09.1898 - 04.09.1899).
25.05.1891
Nazwisko prawdopodobnie Leipziger. Data zgonu zrekonstruowana przez zestawienie fragmentów dat w jęz. niemieckim i hebrajskim.
13.08.1879
Data zgonu: 21.08.[.]
Samuel
Berlin[.]
Prawdopodobne nazwisko: Berliner
Samuel
Hirsch
1861
13.01.1932
Krawiec, ur. 05.[.].1861. Dane ustalono w oparciu o księgę zgonów
Ester
Jehuda
1880
Prawdopodobne imię: Ester. Zmarła w 5641 r. (06.09.1880 - 23.09.1881).
Meir
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas