Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
SKOPANIE
 

Cmentarz dawnej gminy żydowskiej w Baranowie Sandomierskim znajduje się we wsi Skopanie, pomiędzy ulicami Tarnobrzeską i Jana Pawła II, w bezpośrednim sąsiedztwie warsztatu samochodowego firmy Victom.

Data założenia cmentarza nie jest znana. Według ks. Henryka Stochla, obiekt był wzmiankowany w aktach wizytacji parafii w 1718 roku. Obiekt zaznaczono również na mapie katastralnej z 1850 roku.

Skopanie - archiwalne zdjęcie cmentarza żydowskiego macewa kobiety

Podczas drugiej wojny światowej cmentarz stał się miejscem egzekucji i pochówku ofiar Zagłady, między innymi:
- w 1939 lub 1940 r. Niemcy rozstrzelali trzech Żydów, ich ciała pochowano na cmentarzu,
- w 1941 r. na cmentarzu rozstrzelano 12 osób, między innymi członków rodzin Waldeman i Markiel, w tym dzieci,
- w lipcu 1942 r., podczas deportacji Żydów z Baranowa Sandomierskiego do Dębicy, a następnie do obozu śmierci w Bełżcu, Niemcy zgładzili na cmentarzu grupę dzieci i osób w podeszłym wieku,
- wiosną 1943 r. Niemcy rozstrzelali na cmentarzu kilkunastu Żydów zatrudnionych w firmie budowlanej w Baranowie Sandomierskim.

Prawdopodobnie w 1945 r. zbiorowy grób oznaczono i zabezpieczono betonową wylewką. Przypuszczalnie podczas wojny rozpoczął się proces dewastacji cmentarza, kontynuowany w kolejnych dekadach.

W wyniku zniszczeń niemal wszystkie naziemne elementy cmentarza uległy zatarciu. Obiekt jest nieogrodzony, granice są nieczytelne. Teren jest porośnięty lasem. We wschodniej części cmentarza znajduje się otoczona betonowym cokołem zbiorowa mogiła osób zamordowanych w czasie wojny. Ustawiony na niej granitowy głaz posiada nieczytelną inskrypcję. W Urzędzie Miasta i Gminy w Baranowie Sandomierskim znajduje się sporządzone 3 września 2003 r. Sprawozdanie z lustracji obiektu cmentarnictwa wojennego Kierkut, w którym zapisano, że pomnik został wzniesiony w 1945 r. i jest to: "mogiła zbiorowa 60 niezidentyfikowanych Żydów, wykonana z obrzeży betonowych" w kształcie prostokąta o wymiarach 5 m na 10 m, z "kamieniem o wymiarach 0,80 m na 1 m z napisem w nieznanym języku". W 2009 r. na cmentarzu w nieznanych okolicznościach pojawiła się macewa Szmuela syna Izraela Rottlera, zmarłego 19 maja 1886 roku.

W 2007 r. uczniowie Publicznego Gimnazjum w Skopaniu w ramach projektu Centrum Edukacji Obywatelskiej "Ślady przeszłości" prowadzili na cmentarzu prace porządkowe.

8 maja 2007 r. uczestnicy projektu: Izabela Kędziora, Agnieszka Klich, Aleksandra Klich, Edyta Lasek, Kamila Mularz, Dominika Siwiec, Laura Skolarczyk i Natalia Starzec, wraz z opiekunką p. Anną Kuśnierz, rozpoczęli prace porządkowe na terenie cmentarza. "Zadanie nie było łatwe. Szybko okazało się, że ilość śmieci zgromadzonych na cmentarzu przerosła nasze wyobrażenia. Zdawało się, że wystarczy kilkanaście worków na śmieci, ale w rezultacie uzbieraliśmy ich około pięćdziesięciu. Nie wyobrażaliśmy sobie, że na cmentarzu znajdziemy zardzewiałe łóżko, czy stary telewizor... W ciągu trzech godzin siedemnastu uczniów i dwóch pomocników przysłanych przez UMiG w Baranowie Sandomierskim dzielnie walczyło z nawałem odpadków. Akcja została przerwana z powodu gwałtownej ulewy.

W dniu 17 maja 2007 r. wróciliśmy na teren kirkutu, by dokończyć rozpoczętą pracę. Tego samego dnia odbyła się uroczysta adopcja cmentarza. Akt ten odbył się w obecności Burmistrza Miasta i Gminy w Baranowie Sandomierskim, p. Mirosława Pluty, który bardzo życzliwie potraktował naszą inicjatywę, obiecując wsparcie podjętych działań. W akcie adopcji zobowiązaliśmy się nie tylko do opieki nad tym miejscem, ale też do kultywowania pamięci wspólnej przeszłości dwóch narodów. Mamy nadzieję, że historia cmentarza zainteresuje nie tylko uczestników projektu. Chcemy, aby to miejsce nigdy już nie było wysypiskiem śmieci i aby o nim nie zapomniano. W akcji sprzątania uczestniczyli również nasi koledzy: Magdalena Brożyna, Damian Cebula, Jakub Furdyna, Paulina Kielek, Anna Jarosz, Sylwia Malinowska, Justyna Przywara, Krzysztof Stalica, Wojciech Szpyt, Maciej Wąchała i Piotr Żyguła".

Skopanie - młodzież sprząta cmentarz żydowski śmieci zebrane na cmentarzu żydowskim w Skopaniu akt adopcji cmentarza zbiorowa mogiła na cmentarzu żydowskim w Skopaniu
foto: Krzysztof Pitra foto: Krzysztof Pitra foto: Krzysztof Pitra foto: Krzysztof Pitra

W wyniku restytucji mienia przedwojennych gmin żydowskich, właścicielem cmentarza jest obecnie Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Obiekt jest wpisany do wojewódzkiej ewidencji zabytków nieruchomych, nie figuruje w rejestrze zabytków nieruchomych województwa podkarpackiego.

Tekst: Krzysztof Bielawski, współpraca: Anna Kuśnierz
Źródło:
Rejestr miejsc i faktów zbrodni popełnionych przez okupanta hitlerowskiego na ziemiach polskich w latach 1939-1945: województwo tarnobrzeskie, Warszawa 1984.
Schalkowsky S., Baranów Sandomierski, [w:] Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, cz. A,
red. G. P. Megargee, M. Dean, M. Hecker, Bloomington 2012.
Stochel H., Dzieje miasta i parafii Baranów Sandomierski - w dwudziestolecie przyczółka mostowego na Wiśle,
mps, Baranów Sandomierski 1964.

Skopanie - cmentarz żydowski Skopanie - grób ofiar Zagłady Skopanie - macewa Skopanie - macewa Szmuela syna Izraela Rottlera
foto: K. Bielawski foto: K. Bielawski foto: K. Bielawski foto: K. Bielawski
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas