Cmentarz żydowski w Żurominie zlokalizowany jest przy ulicy S. Żeromskiego. Nie znamy dokładnej daty powstania tej nekropolii - zapewne założono ją w latach czterdziestych XIX wieku, wkrótce po zorganizowaniu się miejscowej gminy wyznaniowej. Wcześniej Żydzi żuromińscy chowali swych zmarłych na cmentarzu w Kuczborku. Z całą pewnością cmentarz wyznania mojżeszowego w Żurominie funkcjonował już w 1859 roku - z tego okresu zachowały się dokumenty, dotyczące grodzenia istniejącego cmentarza.

W wyniku zniszczeń dokonanych podczas drugiej wojny światowej oraz w latach po wyzwoleniu, przez wiele lat teren cmentarny pozbawiony był nagrobków. Stan cmentarza dobrze scharakteryzował red. Adam Ejnik, pisząc na łamach "Kuriera Żuromińskiego" (wydanie z dn. 30.04.2009 r.) znamienne słowa: "Od dawna wydawał się zapomniany. (....) Zarośnięte wysoką trawą i krzakami pole stało się raczej pijacką meliną niż miejscem wiecznego spoczynku".

Wiosną 2009 roku, dzięki współpracy Żydów wywodzących się z Żuromina oraz Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, ruszyły prace zmierzające do odrestaurowania cmentarza. Nekropolia została ogrodzona i uporządkowana. Uroczyste zakończenie prac miało miejsce w dniu 15 lipca 2009 r. Wzięli w nim udział Żydzi wywodzący się z Żuromina, między innymi 88-letni Szlomo Icek Plotka; przedstawiciele Gminy Żydowskiej w Warszawie i Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego; przedstawiciele lokalnych władz i duchowieństwa oraz mieszkańcy miejscowości. Wkrótce na teren nekropolii wróci macewa, przechowywana dotychczas w miejscowej szkole. Miejmy nadzieję, że uda się też odzyskać kolejne nagrobki, znajdujące się zapewne w różnych punktach miasta.

Jak podaje Sławomir Topolewski na stronie http://stzstz.blogspot.com, w dniu 14 kwietnia 2011 r. na cmentarzu miała miejsce uroczystość odsłonięcia dwóch tablic pamiątkowych, na których wymieniono nazwiska rodzin żydowskich mieszkających w Żurominie przed wojną. Oficjalne odsłonięcie tablic odbyło się w obecności potomków żuromińskich Żydów, którzy przyjechali na tę okazję z USA. Na uroczystość przybyła rodzina Rosenstein ze Stanów Zjednoczonych: 86-letni Parry Rosenstain wraz z żoną Gladys Miller-Rosenstein oraz potomkowie Perrego Tanya Arrakawa-Rosenstein i Neal Rosenstein. Na zaproszenie organizatorów pojawili się starosta żuromiński Janusz Welenc, burmistrz Zbigniew Cezary Nosek, zastępca burmistrza Maria Jędrzejewska. W swoich przemówieniach burmistrz oraz starosta podkreślali głównie zasługi żuromińskich żydów w rozwoju naszego miasta przed wojną. Uroczystość poprowadził Marcin Bartosiewicz z Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Relację z tego wydarzenia można obejrzeć w serwisie Youtube.

tekst: K. Bielawski
Kliknij tu, by obejrzeć film video z tego cmentarza