Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
JAROSŁAW    

Przez wiele lat jarosławscy Żydzi grzebali swych zmarłych na cmentarzu w Przemyślu. Stan ten uległ zmianie na przełomie XVII i XVIII wieku. Cmentarz żydowski w Jarosławiu powstał w 1699 r., a jego funkcjonowanie rok później zatwierdził Sejm Czterech Ziem. Nekropolia została założona poza miastem, przy obecnej ulicy Kruhel Pawłosiowski, na gruntach zakupionych od jarosławskiej parafii rzymskokatolickiej. Bractwo pogrzebowe Chewra Kadisza istniało jeszcze przed ukonstytuowaniem się w 1774 r. samodzielnej gminy wyznaniowej w Jarosławiu i była to pierwsza dobroczynna organizacja miejscowych Żydów. Zanim powstał cmentarz w Jarosławiu, członkowie bractwa pomagali w organizacji pochówków jarosławskich Żydów w Przemyślu. Dom przedpogrzebowy wzniesiono z fundacji przewodniczącego kahału w Jarosławiu, Adolfa Juliusza Strisowera. W 1741 r. wykopano studnię, służącą do rytualnych ablucji.

Jarosławski beit-kwarot jest miejscem spoczynku wielu osób, zasłużonych dla społeczności żydowskiej. Pochowano tu cadyka Zaharię Mendla i jego następcę Menachema Zewa oraz Szymona syna Izraela Awrahama Marylesa, zmarłego w dn. 1 października 1849 r. (15 tiszri 5610 r.) ucznia Eliemelecha z Leżajska, Jakuba Horowica "Widzącego z Lublina", Menachema Mendla z Rymanowa i Cwi Hirsza z Żydadczowa, autora księgi Torat Szymon.

W 1869 r. podczas antysemickich zamieszek jakie wybuchły w mieście, cmentarz uległ dewastacji. Kolejne - znacznie poważniejsze - zniszczenia przyniosły lata II wojny światowej. Z rozkazu nazistów w 1941 r. rozebrano mur i dom przedpogrzebowy, a kamiennymi nagrobkami utwardzono drogi w pobliżu cmentarza oraz wybrukowano podwórza na terenie opactwa sióstr benedyktynek, przekształconego wówczas na areszt gestapo. Marmurowe pomniki wywiezione zostały do Niemiec i tam wykorzystane do prac budowlanych.

Na terenie nekropolii pochowano kilkudziesięciu Żydów zamordowanych przez nazistów, między innymi trzydzieści sześć osób zabitych w dn. 1 sierpnia 1943 r. w egzekucji w Wólce Pełkińskiej czy rodzinę Amadów, znalezioną przez Niemców w gospodarstwie Szymona Fołty.

Do dziś przetrwało kilkadziesiąt nagrobków lub ich fragmentów, w większości pochodzących z początków XX wieku. Zachowane pomniki nagrobne na cmentarzu żydowskim w Jarosławiu są najczęściej wykonane z piaskowca, w formie tradycyjnej macewy. W zwieńczeniach stel wyryto typowe dla żydowskiej sztuki sepulkralnej symbole, przedstawiające między innymi: lwy (płaskorzeźba taka widnieje m. in. na nagrobku zmarłego w 1908 roku Markusa Sontaga czy zmarłego w 1899 roku Abrahama Arona Blata), szafy ze świętymi księgami (nagrobek Zewa Izraela, zm. 1902 r.), korony (macewy m. in. Joszny Sztrausa zm. w 1923 r., Markusa Metzgera zm. w 1902 r.), dzbany (nagrobek Icchaka Bekalena zm. w 1920 r.), czy też pojawiające się na grobach kobiet świeczniki (na przykład na podwójnej macewie Rosy i Emilii Forst, zmarłych w 1913 roku). W ostatnich latach wzniesiono ohel cadyka Szymona Marylesa i członków jego rodziny, między innymi syna Bunema Menachema Mendla Marylesa. Staraniem Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego wybudowana została droga, umożliwiająca dostęp do nekropolii. Już wkrótce teren cmentarza zostanie ogrodzony.

Chęć wejścia do ohelu należy zgłaszać z odpowiednim wyprzedzeniem do osoby udostępniającej klucz (tel. 726 491 981).

Osobom zainteresowanym historią Żydów w Jarosławiu polecamy odwiedzenie poniższych stron internetowych: Księga Pamięci Jarosławia * Jarosław - Shtetlinks *Wirtualny S ztetl

tekst: K. Bielawski

Jarosław - cmentarz żydowski kikrut w Jarosławiu macewy na cmentarzu żydowskim w Jarosławiu Jarosław - nagrobki na cmentarzu żydowskim
foto: Aleksander Schwarz foto: Aleksander Schwarz foto: Aleksander Schwarz foto: Aleksander Schwarz
Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski
foto: Błażej Burkacki foto: Błażej Burkacki foto: Błażej Burkacki foto: Błażej Burkacki
Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski
foto: Zbigniew Tobiasiewicz foto: Zbigniew Tobiasiewicz foto: Zbigniew Tobiasiewicz foto: Zbigniew Tobiasiewicz
Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski
foto: Zbigniew Tobiasiewicz foto: Zbigniew Tobiasiewicz foto: Zbigniew Tobiasiewicz foto: Zbigniew Tobiasiewicz
Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski Jarosław - cmentarz żydowski
foto: Zbigniew Tobiasiewicz foto: Zbigniew Tobiasiewicz foto: Zbigniew Tobiasiewicz foto: Zbigniew Tobiasiewicz
Poszukujemy wszelkich informacji o cmentarzu żydowskim w Jarosławiu.
Czekamy też na relacje osób, które pamiętają tą nekropolię z okresu przed II wojną światową.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas