Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
KRAKÓW - Cmentarz żydowski przy ul. Miodowej

Cmentarz żydowski w Krakowie przy obecnej ul. Miodowej 55 powstał na początku XIX w., w związku z powszechną w tym okresie akcją zamykania cmentarzy znajdujących się w obrębie miast i przenoszeniem miejsc pochówku poza teren zabudowany. W 1800 r. gmina żydowska nabyła grunt od zakonu augustianów, w późniejszych latach cmentarz był sukcesywnie powiększany. Obecnie działka cmentarna zajmuje powierzchnię 42 556 m kw.

Już w okresie międzywojennym teren został niemal całkowicie wykorzystany. Od 1932 r. pochówki kierowano na nowe cmentarze, założone przy ul. Abrahama oraz przy ul. Jerozolimskiej. W czasach Zagłady te dwa cmentarze znalazły się na terenie niemieckiego nazistowskiego obozu Plaszow.

Cmentarz został częściowo zniszczony podczas II wojny światowej. Niemcy wiele macew wykorzystali do prac budowlanych. Część z nich posłużyła jako płyty chodnikowe w obozie w Płaszowie. Aleksander Bieberstein w swej książce zatytułowanej "Zagłada Żydów w Krakowie" tak opisuje stan cmentarza: "Pomniki na tym terenie były zburzone, groby otwarte, kości i przedmioty kultu walały się wśród rozkopanej ziemi".

W latach pięćdziesiątych XX w. dzięki wsparciu Joint Distribution Committee cmentarz poddano renowacji. Część płyt nagrobnych z powrotem przewieziono na cmentarz i ustawiono bądź wmurowano w ogrodzenie. Dziś w obrębie cmentarza znajduje się około siedmiu tysięcy nagrobków, najstarsze z nich pochodzą z lat czterdziestych XIX wieku. Znajdziemy tu także wiele symbolicznych grobów ofiar Zagłady, wzniesionych przez rodziny w latach powojennych. Większość pomników wykonano z piaskowca, z napisami w językach hebrajskim, polskim i niemieckim.

Wejście na cmentarz znajduje się przy ul. Miodowej. Po lewej stronie zwraca uwagę budynek domu przedpogrzebowego, zaprojektowanego pod koniec XIX wieku przez Władysława Kleinberga. Dom został oddany do użytku w czerwcu 1903 roku. Budynek składa się z sali przedpogrzebowej, pokoju ze stołem do przygotowywania zwłok oraz z części gospodarczej i mieszkalnej. Na ścianach umieszczono tablice z modlitwami.

Naprzeciw domu przedpogrzebowego wzniesiono pomnik ku czci ofiar Zagłady. Do jego budowy wykorzystano rozbite nagrobki. Napis na pomniku głosi: "Tu pochowani. Pomnik jest poświęcony świętemu wspomnieniu ofiar hitlerowskich narodowych morderców. Niech ich dusze będą związane w węzeł życia".

Pójdźmy teraz ścieżką za pomnikiem, tuż przy murze, w którym umieszczono fragmenty macew. Za załomem muru znajduje się miejsce często odwiedzane przez wyznawców judaizmu z całego świata. Po prawej stronie ścieżki pochowano Arona Elimelecha Szneura Zalmana z Krosna, syna Mordechaja Dow Bera z Hornistopola, potomka Menachema Nachuma Twerskiego - cadyka w Krośnie i Krakowie. Po drugiej stronie ścieżki znajduje się kilka innych grobów znanych liderów chasydzkich. Niewielka, podwójna macewa z zasobnikiem na kwitlech stoi na grobie Awrahama Josefa Igry syna Arie Jehudy Lejbusza, cadyka z Żołyni i Kiszyniowa, zięcia Mordechaja Leifera z Nadwornej, autora dzieła "Todos Awraham Josef", zmarłego w Krakowie w dn. 24 elul 5678 (1 września 1918 r.). Obok wysoka stela z dwiema tablicami epitafijnymi stoi nad grobem krakowskich rabinów: Mosze Jakowa Dembitzera syna Jekutiela Zalmana, zmarłego w 1863 r.; oraz jego syna Pinchasa Dembitzera (zm. w 1920 r.). Kilka metrów dalej obok siebie znajdują się trzy nagrobki, a przed nimi duża ilość kwitlech i świeczek. Tu spoczywa Kalonimus Kalman Epstein, który odegrał ogromną rolę w rozwoju chasydyzmu w Krakowie oraz Galicji. Nauki pobierał u słynnego Elimelecha z Leżajska, Jakowa Icchaka Horowitza, zwanego "Widzącym z Lublina" oraz u Menachema Mendla z Rymanowa. Wydane pośmiertnie dzieło Epsteina "Maor We-Szemes" stało się jedną z ważniejszych ksiąg galicyjskich chasydów. Kalonimus Kalman Epstein zmarł w 1832 r. Na jego czarnej steli nagrobnej wyryto te słowa: "Dla mędrców był światłem i jasnością dla oświeconych. Jego słowa były czyste po siedmiokroć (...) Nie oddalał się z namiotu Tory dzień i noc. Pan pobożny, wybitny, wzór sprawiedliwych". Po lewej stronie pochowano jego syna Arona, zmarłego w 1881 r. Macewa z prawej strony z płaskorzeźbą lwów i winorośli to nagrobek Szlomo Zalmana syna Awrahama, założyciela dynastii cadyków w Wielopolu, ucznia Naftalego Cwi z Ropczyc oraz Meira z Opatowa.

Wracamy do ścieżki i kierujemy się w prawą stronę. Ta część cmentarza wyraźnie różni się od jego innych sektorów. Dominują tu nagrobki z XX i XXI wieku, kwatery są wysypane gruzem. Pochowany jest tu m. in. Henryk Halkowski - zmarły w 2009 r. historyk, dziennikarz, tłumacz, przewodnik, autor wielu publikacji poświęconych tematyce żydowskiej, a przede wszystkim jego rodzinnemu Krakowowi. Tu także spoczywają: Józef Nussenfeld - lekarz chirurg, dyrektor Szpitala Żydowskiego w Krakowie; Artur Markowicz - światowej sławy artysta malarz; Józef Sare - architekt i budowniczy polski, w latach 1905-1929 wiceprezydent Krakowa, poseł na Sejm Krajowy; Zofia Ameisenowa - historyk sztuki, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i kustosz Biblioteki Jagiellońskiej. W kilku grobach złożono ekshumowane z różnych miejsc szczątki ofiar Zagłady: osób zamordowanych we wsi Borowna, w Kobylanach, Skawinie, Tymbarku i Wesołej koło Słomnik. W południowo-zachodnim narożniku znajduje się austriacki cmentarz wojenny nr 387, na którym pochowano żołnierzy armii Austro-Węgier oraz 3 żołnierzy rosyjskich, poległych na froncie pierwszej wojny światowej.

Powracamy na alejkę i kontynuujemy spacer w głąb cmentarza. Po przejściu kilkunastu metrów uwagę zwraca wysoka, biała macewa ze złotymi inskrypcjami i wyrzeźbioną w zwieńczeniu koroną. To grób Josefa Nechemii syna Akiby Kornitzera, rabina w Wielkim Sewliszu i Krakowie. Obok pochowano jego syna Szmuela Szmelke Kornitzera , ostatniego przedwojennego naczelnego rabina Krakowa, zmarłego w 1941 r. w KL Auschwitz-Birkenau.

Kilkadziesiąt kroków dalej, od głównej alejki w prawą stronę odchodzi szeroka, utwardzona ścieżka. Spoczywa tu kilka znanych osobistości, między innymi: Akiba syn Elijahu Kornitzer - przewodniczący sądu rabinicznego w Krakowie, jego syn Szmuel Szmelke Kornitzer - dajan i członek zarządu gminy żydowskiej w Krakowie, Szymon Schreiber syn Mosze - wnuk słynnego Akiwy Eigera, rabin w Krakowie, autor dzieła Miktaw Sofer, twórca partii politycznej Machsike Hadas, od 1878 r. poseł; Szmuel Teitelbaum syn Eliezara Nisana z Drohobycza - wnuk Mosze Teitelbauma z Ujhely, cadyk w Gorlicach; Chaim Teitelbaum syn Józefa - cadyk z Niepołomic. Za podwójnym grobem Teitelbaumów widać wysoką macewę z białą tablicą epitafijną - jest to grób Awrahama Jaennera syna Mordechaja Cwi Hirsza z Janowa - krakowskiego dajana i rabina, odpowiedzialnego za nadzór nad szkołami religijnymi.

Niemal na końcu ścieżki, po lewej widać obelisk zmarłego w 1879 r. Maurycego Gottlieba - malarza, ucznia Jana Matejki, twórcy wielu znanych dzieł, m.in. "Kazimierz Wielki nadający prawa Żydom" , "Jankiel cymbalista" i "Zosia" . Na jego mogile potomni umieścili napis: "Barwami pisał podniosłe pieśnie, dla braci, których miłował, śmierć go wydarła światu za wcześnie, świat pamięć o nim zachował". Jeszcze dalej znajdują się groby znanego fotografa Ignacego Kriegera oraz lekarza i społecznika Jonatana Warszauera.

Wracamy do głównej alei i za grobem Josefa Nechemii Kornitzera odnajdujemy ścieżkę wiodącą w prawą stronę. Na jej końcu dochodzimy do kolejnej szerokiej alei i skręcamy w lewo, w stronę domu przepogrzebowego. Ten sektor cmentarza jest miejscem spoczynku wielu znanych krakowian, między innymi: Ozjasza Thona - charyzmatycznego rabina synagogi Tempel, posła na sejm, pomysłodawcy powołania krakowskiej Biblioteki Judaistycznej oraz warszawskiego Instytutu Nauk Judaistycznych, którego tradycje do dziś kontynuuje Żydowski Instytut Historyczny im. E. Ringelbluma; Jerzego Gerta (Józefa Gärtnera) - dyrygenta, kompozytora, założyciela Orkiestry i Chóru Polskiego Radia w Krakowie, kierownika artystycznego krakowskiej filharmonii, kompozytora muzyki do popularnych piosenek, tak jak: "Krakowska kwiaciarka" czy "Piosenka o Nowej Hucie"; Macieja i Czesława Jakubowiczów - powojennych prezesów krakowskiej gminy żydowskiej; Miriam Marii Jakubowicz - inicjatorki działalności odrodzonej gminy żydowskiej w Krakowie; Jakuba Drobnera - lekarza, uczestnika Powstania Styczniowego.

Cmentarz udostępniony jest do zwiedzania codziennie oprócz sobót i innych świąt żydowskich w godzinach 09.00 - 17.00. Za wstęp nie pobiera się opłat. Mężczyźni powinni posiadać nakrycie głowy.

tekst & zdjęcia: K. Bielawski
zdjęcie panoramiczne: Jacques Lahitte
Polecamy odwiedzenie strony The Jews of Krakow and its Surrounding Towns
Przeczytaj tekst A. Biebersteina Zagłada żydowskich cmentarzy
Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski
Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski
Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski
Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski
Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski
Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski
Kraków - cmentar żydowski Grób Arona Elimelecha Szneura Zalmana Twerskiego - cadyka z Krosna i Krakowa Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski
Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski
Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski
Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski Kraków - cmentar żydowski
panoramiczny widok cmentarza żydowskiego w Krakowie
Cmentarz żydowski w Krakowie w obiektywie Kariny Łukasik
kwitlech Cmentarz żydowski w Krakowie w obiektywie Kariny Łukasik Kraków - macewy nagrobki na cmentarzu żydowskim w Krakowie
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas