Kliknij, aby dodać stronę do ulubionych
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas
MSZANA DOLNA

Cmentarz żydowski w Mszanie Dolnej jest oddalony około 1,2 km na południowy zachód od centrum miejscowości, znajduje się na zboczu wzniesienia, w pobliżu ul. Zakopiańskiej 1a.

Data powstania cmentarza nie jest znana. Pojawiające się w opracowaniach internetowych datowanie cmentarza na koniec XVIII w. należy uznać za wątpliwe w kontekście rozwoju demograficznego miejscowej społeczności żydowskiej. Przypuszczalnie cmentarz powstał w drugiej połowie XIX w., co może potwierdzać brak oznaczenia jego lokalizacji na mapie katastralnej z 1845 r. Najstarszy zidentyfikowany nagrobek upamiętnia osobę zmarłą w 1869 roku.

Podczas drugiej wojny światowej na cmentarzu chowano ofiary Zagłady, między innymi około 20 osób rozstrzelanych we wrześniu 1939 r. na Zarabiu oraz osoby rozstrzelane latem 1942 r. na podwórzu budynku Urzędu Gminy.

Przypuszczalnie podczas wojny rozpoczął się proces dewastacji cmentarza, kontynuowany w kolejnych dekadach. Na mocy ustawy i dekretu o majątkach opuszczonych właścicielem działki stał się Skarb Państwa. W Karcie Cmentarza z 1985 r. ogólny stan obiektu uznano za "bardzo zły", jako istniejące zagrożenia wskazano "całkowite zatarcie całości i pozostałych nielicznych macew", w zaleceniach konserwatorskich zasugerowano "ew. przeniesienie nagrobków na ul. Mroza przy pomniku pomordowanych".

W 1991 r. z inicjatywy Leo Gatterera ogrodzono fragment cmentarza o powierzchni około 0,10 ha. Od kilku lat opiekę nad cmentarzem sprawują wolontariusze związani z grupą Sztetl Mszana Dolna, pod kierownictwem Urszuli Antosz-Rekuckiej. W 2020 r. Fundacja Zapomniane oznaczyła zbiorowy grób z lat Zagłady.

Na cmentarzu znajduje około 40 nagrobków w formie stel z piaskowca, z inskrypcjami w języku hebrajskim oraz drewniana macewa z 2020 r., upamiętniająca ofiary niemieckich egzekucji. Teren jest otoczony ogrodzeniem z metalowych przęseł z siatki na podmurówce, z metalową bramą i furtką osadzonymi na ceglanych słupkach. Wejście jest możliwe przez niezamykaną furtkę.

Indeks danych osobowych z zachowanych nagrobków na cmentarzu żydowskim w Mszanie Dolnej.
Opracowała Jolanta Kruszniewska
Imię hebrajskie Imię Imię ojca Nazwisko Data śmierci Dodatkowe informacje
Hebrew name Given name Father's name Surname Date of death Additional information
Chaim Zacharia Jeszaja Jakow
Chana Ebersohn 01.01.1890 Matka: Perel
Feigel Sara Jehuda Ojciec kohen
Liba Feigel Szmuel 15.07.1908
Sara Nachman 05.09.1930
Cwi Szmuel Zollman 30.01.1901
Ozer Icchak 21.07.1904
Izrael Iser Abraham Segal 14.05.1899
Malka Cwi 19.01.1899 Ojciec kohen
Jakow Mordechaj Gimpel Goldman 24.02.1899
Rebeka (Riwka) Zeew Cwi Segal 10.03.1897
Cwi Hirsz Icchak Jom Tow 15.08.1898 Lewita
Fejcze Dawid 1892 Zmarła w styczniu/lutym
Josef Menachem Simeon Eliezer 27.10.1879
Joel Szmuel Meir 29.04.1909
Hendel Arie
Jeszaja Icchak Jehuda Leib 12.12.1884
Mosze Jakow 28.11.1895
Mordechaj Abraham 24.01.1886 Lewita
Josef Henoch Mosze 22.05.1893
Mosze Zeew 15.04.1895
Zeew Cwi Wolf Jeszaja Dreksler (Drechsler) około 1920 Żona Scheindel Silberspitz, córka Simona i Estery z domu Reich, pochodząca z Książnic (pow. Bochnia)
Chaim Mordechaj
Jeszaja Mosze 25 elul 672? (07.09.1912?) Data niepewna (zapis roku uszkodzony)
Cwi Mosze 27.11.1896
Icchak Johanan Simeon Luzer (Eleazar) 15.05.1902
Naftali 05.04.1867 Kobieta

Właścicielem cmentarza jest Gmina Wyznaniowa Żydowska w Krakowie. Obiekt jest wpisany do gminnej i wojewódzkiej ewidencji zabytków oraz do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

Tekst: Krzysztof Bielawski
Źródło:
AAN, Urząd do Spraw Wyznań, sygn. 132/272, Informacja dotycząca cmentarzy wyznania mojżeszowego w Polsce.
ANK, Kataster galicyjski, sygn. 29/280/0/13.1/2504. Mszana- Dólna [Mszana Dolna] in Galizien Sandecer Kreis Bezirk Mszana Dólna [Mszana Dolna].
Kruszniewska J., "I pamięć o nich nie ustanie u potomnych" (Est 9, 28). Cmentarz żydowski w Mszanie Dolnej.
Wstęp i Postscriptum U. Antosz-Rekucka, Mszana Dolna 2022.
Mszana Dolna
[online] https://zapomniane.org/miejsce/mszana-dolna/ [dostęp: 14.08.2021].
Siwek A., Mszana Dolna, [w:] Województwo małopolskie. Cmentarze żydowskie. Weryfikacja zasobu wykonana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa, red. M. Rymkiewicz, I. Kosyl, [kps] Warszawa 2018.
Wydzga M., Karta cmentarza nr 8670, [bmw] 1985.
Kliknij tu, by obejrzeć film nakręcony na tym cmentarzu

Mszana Dolna - cmentarz żydowski Mszana Dolna - cmentarz żydowski Mszana Dolna - cmentarz żydowski Mszana Dolna - cmentarz żydowski
foto: Ilona Szczot foto: Ilona Szczot foto: Ilona Szczot foto: Ilona Szczot
Mszana Dolna - cmentarz żydowski Mszana Dolna - cmentarz żydowski Mszana Dolna - cmentarz żydowski Mszana Dolna - cmentarz żydowski
foto: Ilona Szczot foto: Ilona Szczot foto: Małgorzata Płoszaj foto: Małgorzata Płoszaj
Poszukujemy wszelkich informacji o tym cmentarzu: jego historii, wyglądzie przed wojną i po jej zakończeniu, procesie dewastacji, nagrobkach znajdujących się poza cmentarzem.
Korespondentom gwarantujemy dyskrecję.
Teksty i zdjęcia są chronione prawem autorskim.
Wykorzystanie materiałów możliwe wyłącznie po uzyskaniu pisemnej zgody Redakcji.
strona główna cmentarze warto wiedzieć księga gości napisz do nas